İlk Resmi Gazete Takvim-i Vekayi
Osmanlı Devleti, yükselme döneminden sonra Batı karşısındaki üstünlüğünü kaybetmeye başlayınca birtakım ıslahatlar yapmaya karar verilir. Özellikle II. Mahmud döneminde artmakta olan ıslahat hareketlerinin içerisinde bazı eğitim politikaları da düzenlemelerde yer alır. Bu düzenlemeler çerçevesinde 11 Kasım 1831 tarihinde çıkartılmış olan “Takvim-i Vekayi” Osmanlı Devleti’nin ilk resmi gazetesidir.
“Olayların Takvimi” olarak sadeleştirebileceğimiz Takvim-i Vekayi Gazetesi, Mısır valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa ile yaşanmakta olan siyasi bir sorunun ürünüdür de denilebilir.
Zira 1828’de Kavalalı Mehmet Ali Paşa, Osmanlı Devleti’nin aleyhine propaganda yapabilmek ve tebaasını daha sıkı tutabilmek için “Vekayi-i Mısriyye” isminde bir gazete yayınlamaya başlar. (Bu yüzden Vekayi-i Mısriyye, Türk topraklarında çıkarılan ilk gazetedir.)
Bu gazete, Türkçe ve Arapça dillerinde bastırılarak ciddi bir propaganda aracına dönüştürülür. Bunu fark eden Padişah II. Mahmud da Bab-ı Ali ile birlikte merkeziyetçi politika geliştirme açısından bir gazeteye ihtiyaç duyulduğunu fark eder. Fakat çıkartılması düşünülen gazetenin “Resmi Gazete” formatını taşıması gerekmektedir. Böylece takvimler 11 Kasım 1831 gösterdiğinde Takvim-i Vekayi, Osmanlı Devleti’nin ilk resmi gazetesi olarak yayın hayatına başlar.
Takvim-i Vekayi’nin Yayınlandığı Diller
Sultan II. Mahmud zamanında çıkartılmış olan Takvim-i Vekayi etkin bir propaganda aracına dönüştürülmeye çalışılır. Tamamen merkeziyetçi politika ile yayın hayatına başlamış olan Takvim-i Vekayi, saray tarafından takip edilmekte, yazıları içeriği kurulmuş olan heyet tarafından belirlenmektedir. Böylece dönemindeki Osmanlı Türkçesi ile yayın yapmakta olan Takvim-i Vekayi gazetesi Osmanlı tebaasına hitap edebilmek için farklı dillerde de basılır. Özellikle Araplar arasındaki çözülmenin önüne geçebilmek için Arapça olarak da basılan gazete, aynı zamanda Ermenice, Farsça, Rumca ve Fransızca da yayınlanır. Böylece gazetenin içerisinde resmi duyurulara öncelik verilir. Bununla yetinmeyen heyet sadece resmi yazılara değil gayri resmi duyurulara iç ve dış havadislere de gazetede yer vermeye başlar.
Takvim-i Vekayi’nin Kapatılması
Takvim-i Vekayi, kuruluş aşamasında Vakanüvis Esad Efendi tarafından editoryel çalışmaya alınır. Gazetenin basım işleri Beyazıt mahfilinde yer alan Takvimhane-i Amire ismindeki basımevinde gerçekleştirilir.
Zamanla gazetenin içeriği zenginleştirilerek resmi ve gayri resmi duyurulara ek olarak çeşitli atamalarla ilgili bilgiler, bilimsel araştırmalarla ilgili haberler ve fiyat listeleri eklenir. Gazetenin dili konusunda özellikle Sultan Mahmud’un sade dil kullanılması yolunda bir talebi olmuştur. Bu sebeple Takvimi Vekayi gazetesinde kullanılan dil dönemine göre son derece sade tutulmaya çalışılmıştır. Ayrıca gazetedeki haberlerin bulunması için de saray tarafından iki memur görevlendirilir. Sarim Efendi ve Sait Bey ismindeki bu memurlar gazete tarihimizin ilk muhabirleri olmuştur.
Ayrıca gazetecilik tarihinde bir gazete ile birlikte verilmiş olan ilk ek de Takvim-i Vekayi’nin sunmuş olduğu “Varaka-i Mahsusa” isminde Kırım Savaşı’nı anlatan özel bir ektir.
Dönemin siyasi baskısı sebebiyle Takvim-i Vekayi belirli aralıklarla kapatılmıştır. İlk defa 1892’de bir kelime hatası sebebiyle kapatılan Takvim-i Vekayi, 1908 yılında bir kez daha kapatılır.
İkinci Meşrutiyet’in ilanıyla birlikte oluşan baskı atmosferine dayanamayarak haber yapma görevi son bulur. 1860 tarihinden itibaren habercilik anlayışıyla yoluna devam etmekte olan “Tercüman-ı Ahval” gazetesi ilk özel gazete olarak Osmanlı matbaasında yerini alınca, 1860 tarihinden sonra artık habercilik yapamayan Takvim-i Vekayi tamamen Resmi Gazete kimliğiyle yayın hayatına aralıklarla devam eder.
Son olarak 4 Kasım 1922 tarihinde son baskısını yapan Takvim-i Vekayi gazetesi, Türkiye Büyük Millet Meclisi kanalıyla “Ceride-i Resmiye” adıyla yayın hayatına devam eder. Böylece 1928 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin çıkartmış olduğu resmi gazetenin de temeli oluşturulur.
