Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti‘nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı, Türk siyasetçi, yazar ve hukukçu Rauf Raif Denktaş, 27 Ocak 1924 tarihinde Kıbrıs‘ta Hakim Mehmet Raif Efendi‘nin dördüncü ve son çocuğu olarak dünyaya geldi. 1,5 yaşındayken annesini kaybettikten sonra, Atatürkçü olan babası, babaannesi ve anneannesi tarafından büyütüldü.
1930 yılında ilköğrenim ve ortaöğrenimini tamamlamak üzere İstanbul‘daki Fevzi Ati Lisesi‘ne yatılı olarak gönderildi. Daha sonra tekrar Kıbrıs‘a dönen Rauf Denktaş, 1941‘de lise eğitimi aldığı Lefkoşa İngiliz Okulu‘ndan mezun oldu. Lise mezuniyetinden hemen sonra bir süre tercümanlık, mahkeme memuriyeti ve İngiliz Okulu‘nda bir yıl boyunca öğretmenlik gibi işlerle uğraştı. Hayatı bizzat deneyimlediği bu süreçte Dr. Fazıl Küçük‘ün 1942‘de çıkarmaya başladığı “Halkın Sesi” gazetesinde yazılar yazmaya başladı.
1944 yılında İngiltere‘ye giderek Lincoln’s Inn‘de hukuk eğitimi aldı. 1947‘de mezun oldu ve aynı yıl Kıbrıs‘a dönerek avukatlık yapmaya başladı. Genç avukat bu dönemde gazeteye yeniden yazılar yazarken, Kıbrıslı Türkler için mücadele veren Fazıl Küçük‘ün yanında yer alarak ona yardım etmeye başladı.
27 Kasım 1948‘de Kıbrıs Türkleri tarafından “Enosis” (Kıbrıs’ın Yunanistan’a bağlanması)’e karşı düzenlenen ilk büyük mitingte Fazıl Küçük ile birlikte halka seslendi. Henüz 24 yaşındayken ilk kez yaptığı bu konuşma, siyaset yaşamının başlangıcı oldu.
Anayasa Konseyi üyesi olarak çalışırken 1949 yılında savcılığa atandı. Aynı yıl Aydın Hanım ile evlendi. 1956‘da başsavcılığa yükseldiyse de, 1955 yılında EOKA‘nın kurulmasıyla iyice artan gerginliğin siyasi alanlara taşınması sonucunda 1958 yılında görevinden istifa etti ve bir süre sonra “Kıbrıs Türk Kurumları Federasyonu“nun başkanı oldu.
1958 yılında Rauf Denktaş ve Fazıl Küçük, Kıbrıs Türkleri‘nin mücadelesini görüşmek üzere Ankara’ya çağrıldı. Dönemin Türkiye Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu‘nun talebiyle Genelkurmay Başkanlığı tarafından “Kıbrıs’ı İstirdat Projesi” (KİP) adlı gizli bir proje hazırlandı. Böylece Yarbay Rıza Vuruşkan, Doktor Burhan Nalbantoğlu, Fazıl Küçük ve Rauf Denktaş‘ın katılımıyla “Türk Mukavemet Teşkilatı“nın 4 kişilik ilk hücresi oluşturuldu. Denktaş, “Toros” kod adıyla bir numaralı “TMT Mücahidi” olarak kaydedildi. Silah ihtiyacını kısıtlı imkanlarla Türkiye‘den sağlayan bu teşkilata kısa sürede çok sayıda Kıbrıs Türkü katıldı.
Rumlar ile Türkler arasında çatışmalar önemli bir boyut alınca, 1959-1960 yıllarında Fazıl Küçük‘ün Türkler‘i, Başpiskopos Makarios‘un ise Rumlar‘ı temsil ettiği görüşmeler sonucunda Zürih ve Londra antlaşmaları imzalandı. Bu antlaşmalar uyarınca 16 Ağustos 1960 tarihinde Kıbrıs Cumhuriyeti kuruldu. Rauf Denktaş, hem antlaşma aşamasında hem de yeni kurulan devletin anayasa çalışmalarında görev aldı. Aynı yıl anayasa uyarınca Türkler‘i temsil etmek üzere kurulan “Kıbrıs Türk Cemaat Meclisi“nin İcra Komite Başkanı seçildi.
1963 yılına gelindiğinde Cumhurbaşkanı III. Makarios‘un 1960 antlaşmalarını tanımadığını ilan ederek “Aktiras Planı“nı devreye sokmasıyla Türkler‘e karşı etnik bir temizliğe girişildi. Böylece 21 Aralık 1963 tarihinde başlayan “Kanlı Noel Katliamı” ile Kıbrıs Cumhuriyeti fiilen sona ermiş oldu.
Rauf Denktaş, 20 Şubat 1964 tarihinde Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi‘nde yaptığı konuşmada, Rumlar‘ın ortaklık hükümetini nasıl devirdiğini, Türk toplumunun ne şekilde zulme uğradığını anlattı. Bunun üzerine Makarios tarafından adaya girişi yasaklandı ve Denktaş, 1964-1967 yıllarını çoğunlukla Ankara‘da geçirdi. 1964 yılında yaşanan Erenköy Direnişi‘ne destek olmak için gizlice Kıbrıs’a gitti ve burada savaştı.
1967 yılında yine Kıbrıs‘a gizlice çıkarken yakalandı. Üç günlük sorgulamanın ardından hapishaneye konulunca hem Kıbrıs‘ta hem de Türkiye‘de Rumlar‘a karşı protesto yürüyüşleri yapıldı. Türkiye ve Birleşmiş Milletler‘in araya girmesiyle Rauf Denktaş, Türkiye‘ye iade edildi. 1968 yılında adaya giriş yasağı kaldırılınca Kıbrıs‘a geldi ve binlerce Türk tarafından karşılandı.
Rauf Denktaş, 1968 yılında Beyrut‘ta Rum lider Glafkos Kliridis ile “Toplumlararası Barış Görüşmeleri“ni başlattı. 1970 seçimlerinde Kıbrıs Türk Cemaat Meclisi Başkanı oldu. 18 Şubat 1973‘te Fazıl Küçük‘ün yerine gelerek Kıbrıs Cumhurbaşkanı Yardımcısı oldu. Ancak on gün sonra bu görevinden istifa ederek Kıbrıs Türk Yönetimi Başkanı seçildi ve böylece “Kıbrıs Türk Toplumu Lideri” sıfatını resmen Fazıl Küçük‘ten devraldı.
15 Temmuz 1974 tarihinde Enosisçi Yunan subaylar tarafından desteklenen Ulusal Muhafız Örgütü‘nün Makarios‘a karşı bir darbe yapmasıyla, 20 Temmuz 1974 tarihinde Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından “Kıbrıs Barış Harekatı” düzenlendi. Harekattan bir önceki gece haberi olan Rauf Denktaş, 20 Temmuz sabahı saat 05:00‘te Bayrak Radyosu‘ndan şu duyuruyu yaptı;
“Türk Silahlı Kuvvetleri şu dakikadan itibaren adanın çeşitli yerlerine çıkmaya ve inmeye başlamıştır. Harekat, bağımsızlığımızın garantisi olarak 1960 anlaşmalarının Anavatanımız Türkiye’ye vermiş olduğu meşru hak ve yetkilere dayanmaktadır. Bu bir ihtilal değildir. Kıbrıs’ın bağımsızlığını, ülke bütünlüğünü ve güvenliğini yeniden kurmak için girilmiş ve sadece bu gayeyi güden sınırlı bir polis harekatıdır… Bağımsız Kıbrıs Cumhuriyeti’nin egemenliğinin ve toprak bütünlüğünün koruyucusu olarak kahraman Türk Silahlı Kuvvetleri’ni aziz vatan topraklarında kucaklamanın, bir asırlık hasreti gidermenin sevinci ve mutluluğu içindeyiz.”
Rauf Denktaş‘ın radyodan yaptığı bu açıklamayı duyan Kıbrıslı Türkler hemen dışarıya koşup beklemeye başladılar. Ancak Türk Silahlı Kuvvetleri saat 06:05‘de, yani tam bir saat sonra görünmeye başladı. Bir saatlik zaman farkını hesaplamayı unutan Rauf Denktaş, o bir saatlik bekleyişin hayatının en korku dolu anları olduğunu belirtmiştir.
Kıbrıs Barış Harekatı‘ndan sonra 13 Şubat 1975 tarihinde, Rauf Denktaş öncülüğünde Kıbrıs Türk Federe Devleti kuruldu. 15 Kasım 1983‘de Kıbrıs Türk Federe Devleti meclisi kendi kaderini tayin hakkını kullanarak, oybirliği ile aldığı bir kararla Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti‘ni ilan etti. Kıbrıs Türk Federe Devleti‘nin devlet başkanı seçilen Rauf Denktaş, KKTC‘nin ilan edilişiyle cumhurbaşkanı seçildi. 1990, 1995, 2000 seçimlerinde tekrar cumhurbaşkanı oldu. KKTC‘nin diğer ülkeler tarafından tanınmaması ve Türkiye‘ye ambargoların konmasıyla 1983 yılında BM Güvenlik Konseyi‘nde sert konuşmalar yaptı.
İlki 1968 yılında gerçekleşen Toplumlararası Görüşmeler‘de, 2004 yılına kadar Kıbrıs Türkleri‘ni temsil etti ve onların hakları için mücadele etti. Bu 36 yıl boyunca 5 Rum lider, 5 Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, 6 Türk Cumhurbaşkanı ve 13 Başbakan ile çalıştı. Uzun süren müzakerelerden bir sonuç elde edilememesi üzerine cumhurbaşkanlığının son dönemlerinde kendisine yönelik eleştiriler yoğunlaşmaya başladı. Bunun üzerine Rum yönetimi devlet başkanı Glafkos Kliridis‘i 2001 yılında yüzyüze görüşmek üzere KKTC‘ye çağırdı. Kliridis‘in ziyaretinden sonra Denktaş da Güney Kıbrıs‘a geçerek yeni bir müzakere dönemi başlatmış oldu. Ancak bu girişimler de sonuçsuz kaldı.
2002 yılında BM Genel Sekreteri Kofi Annan, kendi adıyla anılan, Türk ve Rum kesimleri halinde bölünmüş Kıbrıs Adası‘nın bağımsız bir devlet olarak birleştirilmesini öngören “Annan Planı“nı sundu. Plan hakkında görüşmeler yapılırken Rauf Denktaş, New York‘ta açık kalp ameliyatı geçirdi. İyileşme sürecindeyken bile planı kabul etmesi için kendisine büyük baskı yapıldı. Annan Planı‘nı imzalamayı reddeden Denktaş, iki ay sonra Kıbrıs‘a döndü, daha sonra tedavi için Ankara‘ya gitti. Bu sırada daha sonradan cumhurbaşkanı olacak olan Mehmet Ali Talat başta olmak üzere, siyasi isimler ve sivil toplum kuruluşları planın kabul edilmesini istiyor, bunun için Lefkoşa‘da yürüyüşler yaparak Rauf Denktaş‘ı protesto ediyordu.
2002 genel seçimlerinde Türkiye‘de iktidara gelen AKP ile aralarında çeşitli görüş ayrılıkları meydana geldi. Yeni Ankara hükümetinin Annan Planı‘nı kabul etmesi için kendisine baskı yapmasıyla KKTC ile Türkiye arasında ilk kez tartışmalar çıktı.
2004 Nisan ayında Annan Planı için yapılan referandumda Türk tarafı % 64,91 oy oranıyla planı kabul ettiyse de, Rum kesiminin % 75,38’i red oyu kullandığı için plan hayata geçirilemedi. Kamuoyu ve Ankara hükümetinin bu son tavrından sonra 2005 Cumhurbaşkanlığı seçimininde aday olmadı ve 24 Nisan 2005 tarihinde görevi Mehmet Ali Talat‘a devretti.
Rauf Denktaş, 2004 yılında katıldığı Ceviz Kabuğu programında, Annan Planı ile ilgili şu açıklamayı yapmıştır;
“Biz Kıbrıs’ta İngiliz sömürgesiydik. ‘Yaşa Kral’ım’ diye İngiliz marşları söylüyorduk. Öğretmen, ‘içinizden Kral’ım yerine Kemal’im deyin’ diyordu. Öğretmenlerin bayraklaşması budur işte.” “Annan Planı’na ‘hayır’ demem, reaksiyon değil, görevdir. KKTC devletini koruma yemini içmiş biriyim. Dolayısıyla devleti yok sayan bir anlaşmaya hayır demem reaksiyon değil, görevdir. Taslak anayasada Mustafa Kemal’i çıkarıyorlar. Atatürkçülüğü öğrenmeyelim istiyorlar… İngiliz, ABD ve AB’nin çıkarları için uyumsuzluğun referandumunu yaptırıyorlar. Annan Planı ile uyumsuzluğu referanduma sunmuşlar, uyum yok. Her iki taraf da uyumsuz. Eğer buna göre uyum sağlanırsa asıl kavgaya o zaman başlayacağız. Kavgayı uyum sağlandıktan sonra yapacağız. Çetin bir kavga çıkacak. Özellikle mal mülk konusu, rehabilitasyondaki uyumsuzluklar aksaklıklar, ekonomide özellikle… İnşaat sektörü duracak bir kere… Bankalardan ipotek aldılar inşaat firmaları. Bankalar paralarını alamayacak. Böyle büyük bir ekonomik kaos çıkacak. Çünkü zemin hazırlanmadı. Gerçeklere bakılmadı. Amerika’nın, İngiliz’in, AB’nin çıkarı için bir paket yaptılar. Bizi görüşür gibi kıldılar. Kendi çıkarlarına göre bir plan yaptılar… Olaylar çıkacak, onun için asker getirdik diye açık açık söylediler. Olaysız bir memleketi olaylı hale getirmeye çalışıyorlar.”
Rauf Denktaş, 2005 yılında “Ermeni Soykırımı” iddialarına belgelerle yanıt vermeyi hedefleyen “Talat Paşa Komitesi“nin kuruluşunda yer aldı. Komitenin çalışmalarına destek olmak için Avrupa‘nın çeşitli yerlerine gitti. Bu sırada çok genç yaşta başladığı yazı hayatına hiç durmadan devam etti. Aynı yıl “Kurtlar Vadisi” dizisinde kendisini canlandırarak “Kıbrıs Sorunu“nu anlattı. Ayrıca Pazartesi günleri, ART isimli kanalda “Denktaş’ın Gündemi” adındaki görüşlerini anlattığı televizyon programını sundu.
Oldukça zeki ve başarılı bir siyasetçi olan Rauf Denktaş‘ın, Aydın Hanım ile yaptığı evlilikten 6 çocuğu oldu ancak çocuklarının 3’ünü kaybetti. Denktaş, Kıbrıslı Türkler adına girdiği siyasi mücadelede o kadar yoğun bir hayat geçirmiştir ki, kendisi çocuklarının yasını bile doğru düzgün tutamadığını üzülerek ifade etmiştir.
Rauf Denktaş, 8 Ocak‘ta solunum yetmezliğinden dolayı kaldırıldığı Yakın Doğu Üniversitesi Hastanesi‘nde 13 Ocak 2012 tarihinde 88 yaşındayken hayatını kaybetti. Ölümünün ardından KKTC ve Türkiye‘de ulusal yas ilan edildi. Cenazeye on binlerce kişi katıldı ve Rauf Denktaş devlet töreniyle Lefkoşa Cumhuriyet Parkı‘na defnedildi.
“Önemli olan her devrin adamı olmak değil, her devirde adam olmaktır.” – Rauf Denktaş
Eserleri
Saadet Sırları (1941)
Ateşsiz Cehennem (1944)
Criminal Cases (1953)
A Handbook of Criminal Cases (1955)
12’ye 5 Kala (1965)
Akritas Planı (1972)
A Short Discourse of Cyprus (1972)
The Cyprus Problem (1973)
Cyprus Triangle (1981)
Gençlerle Başbaşa (1981)
Cyprus Problem in a Nutshell (1983)
Kadın ve Dünya – Woman and The World (1985)
UN Speeches on Cyprus (1986)
Seçenekler ve Kıbrıs Türkleri – The Options and The Turkish Cypriots (1986)
Kur’ân’dan İlhamlar (1986)
Cyprus, An Indictment and Defence (1987)
The Cyprus Problem 23rd Year (1987)
My Vision for Cyprus (1988)
Gençlere Öğütler (1988)
Yarınlar İçin (1988)
Atatürk, Din ve Laiklik – Atatürk, Religion and Laïcité (1989)
Kıbrıs’ta Bitmeyen Kavga – The Unending Fight in Cyprus (1991)
Kıbrıs Davamız – Our Cyprus Issue (1991)
İlk Altı Ay – The First Six Months (1991)
What is the Cyprus Problem (1991)
İmtihan Dünyası (1991)
A Challenge on Cyprus (1990-91)
Denktaş As A Photographer, Images From Northern Cyprus (1991)
The Cyprus Problem and the Remedy (1992)
From My Album (1992)
O Günler – Those days (1993)
Images From Northern Cyprus (1993)
Vizyon – The Vision (1994)
Kapılar – Doors (1995)
Observations on the Cyprus Dispute (1996)
Kıbrıs Meselesinde Son Durum – The Latest Situation in Cyprus Issue (1996)
Rum Yunan İkilisi: İstenmeyen Cumhuriyetten Nereye? – Cypriot Greek Duo: Where to from the Unwanted Republic (1996)
Karkot Deresi – Karkot Creek (1996)
Rauf Denktaş’ın Hatıraları, 1964-74, I. cilt (1964) – Memoirs of Rauf Denktaş, 1964-74, volume I (1964), (1996)
Rauf Denktaş’ın Hatıraları, 1964-74, II. cilt (1965), (1997)
Rauf Denktaş’ın Hatıraları, 1964-74, III. cilt (1966), (1997)
Rauf Denktaş’ın Hatıraları, 1964-74, IV. cilt (1967), (1997)
Rauf Denktaş’ın Hatıraları, 1964-74, V. cilt (1968), (1997)
Rauf Denktaş’ın Hatıraları, 1964-74, VI. cilt (1969), (1997)
Rauf Denktaş’ın Hatıraları, 1964-74, VII. cilt (1970), (1997)
Kalbimin Sesi – The voice of my heart (1997)
In Search of Justice (1997)
Rauf Denktaş’ın Hatıraları, 1964-74, VIII. cilt (1971-72), (1998)
Rauf Denktaş’ın Hatıraları, 1964-74, IX. cilt (1973-74), (1999)
Hatıralar, Toplayış, X. cilt – Memoirs, Conclusion, vol X (2000)
Kıbrıs Girit Olmasın (2004)
