Büyük dilbilimci ve Türkolog Muharrem Ergin, 1923 yılında (o dönemler SSCB yönetiminde olan) Ahıska şehrinde Haydar Bey ile Naime Hanım‘ın 11 çocuğundan biri olarak dünyaya geldi. Kemaloğulları olarak bilinen aile Azerbaycan coğrafyasında yerleşik olan Garapapağ / Karapapak adlı Türk boyundandır. Rusların bölgeyi işgalinden kısa bir süre aile, bölgede yaşayan diğer Karapapaklar gibi göçe zorlandılar. Böylece Kemaloğulları‘nın 1925 yılında başlayan göçü 1926 yılında Muş‘un Bulanık ilçesine yerleşmeleriyle son buldu. Aile Türkiye‘ye göç ettikten sonra “Ergin” soyadını aldı.
Muharrem Ergin, ilköğrenim hayatına Bulanık İlkokulu‘nda başladı. İlçede ortaokul olmadığı için Muş il merkezine gitti ve ortaokula orada devam etti. 1943 yılında liseyi yatılı olarak Balıkesir Lisesi‘nde ailesinden uzakta okudu. Bu okuldaki başarılarından ötürü Milli Eğitim Bakanlığı‘nın hazırladığı Türkiye çapındaki “İftihar Listesi“ne alındı.
Lise yıllarında edebiyat öğretmeninin Hüseyin Nihal Atsız‘ın kardeşi Nejdet Sançar olması, Muharrem Ergin‘i derinden etkileyerek onun düşünce dünyasını büyük ölçüde şekillendirdi. Böylece Muharrem Ergin, üniversite eğitimi için İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümüne gitti.
1947 yılında üniversiteden mezun olduktan sonra bir süre Boğaziçi Lisesi‘nde edebiyat öğretmenliği yaptı. 1950‘de ise İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümünün Eski Türk Dili Kürsüsü profesörü olan Reşit Rahmeti Arat‘ın asistanı olarak üniversiteye hizmet etmeye başladı.
1954 yılında, Vatikan Kütüphanesi‘nde ikinci yazması bulunan Dede Korkut Destanları‘nın karşılaştırmalı metni üzerine doktorasını tamamladı. Bu sırada askere alındı, iki yıllık askerlik görevinden sonra doktora tezi olarak hazırladığı Dede Korkut Destanları‘nın karşılaştırmalı metninin üzerindeki çalışmasını genişleterek gramer ve sözlük hazırladı. Bu çalışmasından sonra 1962 yılında doçent oldu. 1971 yılında ise “Orhun Abideleri” ve “Azeri Türkçesi” adlı iki profesörlük takdim tezi sunarak profesörlüğe yükseldi.
Muharrem Ergin, 1964‘te yılında Özden Hanım ile evlendi. Bu evlilikten Çağrı adındaki tek çocukları dünyaya geldi. Aynı yıl, Kutadgu Bilig gibi önemli eserleri günümüz Türkçesi‘ne çeviren Ord. Prof. Dr. Reşit Rahmeti Arat‘ın vefat etmesiyle Muharrem Ergin, Eski Türk Dili Kürsüsü başkanlığına getirildi. 1990 yılında yaş haddinden dolayı emekli oluncaya dek bu görevi sürdürdü.
Döneminin en önemli kongreleri arasında gösterilen ve ilki 1973 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türkiyat Enstitüsü tarafından düzenlenen “Milli ve Milletler Arası Türkoloji Kongreleri“nin kuruculuğunu ve genel koordinatörlüğünü yaptı. Bu kongrelerin bir gelenek halini alması için çok uğraştı. Bu kongrelerde Türk dili ve edebiyatı, Türk tarihi, Türk sanat tarihi, Türk musikisi, Türk folkloru, Türk coğrafyası, Türk – islâm felsefesi, Türk düşünce tarihi ve Türk din tarihi gibi alanlarda 3500’den fazla konu seçkin Türk ve dünya bilim insanları tarafından hazırlandı.
Türk müziğiyle de ilgili olan Muharrem Ergin, 1975 yılında daha sonra İstanbul Teknik Üniversitesi‘ne bağlanan Türk Musikisi Devlet Konservatuarı‘nın kuruluş çalışmalarında yer aldı. Konservatuarda yönetim kurulu üyesi olan Muharrem Ergin, burada Türk Dili öğretim üyeliği yaptı.
1986-1990 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü başkanlığı yaptı. İstanbul Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü ve Türk Dil Kurumu gibi önemli kurumların asli üyeleri arasında yer aldı. “100 Temel Eser” edebi serisinin oluşturulması için yardım etti ve seri onun “Dede Korkut Kitabı” ile başlatıldı.
Muharrem Ergin, başarılı akademik hayatının yanında çok sayıda bilimsel eser verdi. Türkoloji‘ye katkılarından ötürü Türkiye Milli Kültür Vakfı, Aydınlar Ocağı, Boğaziçi Yayınevi ve Milletler Arası Türkoloji Kongresi tarafından kendisine üstün hizmet ve şeref armağanları verilmiştir.
Prof. Dr. Muharrem Ergin, 6 Ocak 1995 tarihinde İstanbul‘da vefat etti. 9 Ocak 1995 günü İstanbul Üniversitesi Merkez Binası‘nda gerçekleştirilen akademik törenin ardından defnedildi.
Çeşitli dergilerde yazılar da yazmış olan Muharrem Ergin, “Orhun Abideleri“, “Oğuz Kağan Destanı“, “Dede Korkut Kitabı“, “Türklerin Soy Kütüğü“, “Kadı Burhaneddin Divanı” gibi önemli eserleri kazandırdı. Üniversiteler için hazırladığı “Türk Dil Bilgisi” kitabı ise üniversitede öğrencilere okutulan ilk dilbilgisi kitabı oldu. Bu eser günümüzde de okutulmaya devam etmektedir.
“Bugün Türkiye’den binlerce kilometre uzakta eski Türk yurdunda, bugünkü Moğolistan’da Türklüğün şehadet parmakları olarak yükselen bu mübarek taşları kana kana okumak, her kelimesi üzerine derin derin düşünmek, resimlerini huşu içinde seyretmek, her Türk için milli ibadettir.”
Muharrem Ergin
Eserleri
Türk Dil Bilgisi I-II (1958)
Osmanlıca Dersleri I-II (1958)
Dede Korkut Kitabı, Giriş-Metin-Faksimile (1958)
Dede Korkut Kitabı, İndeks-Gramer (1963)
Dede Korkut Kitabı, Metin-Sözlük (1964)
Biz Şaşmadık: Orhan Şaik’e Cevap I-II (1964)
Sovyet emperyalizmi, Balkanlar ve Türkiye: Tarih Işığında Türk-Rus Münasebetleri (1964)
Oğuz Kağan Destanı (1970)
Orhun Abideleri (1970)
Azeri Türkçesi (1971)
Türklerin Soy Kütüğü, Ebülgazi Bahadır Han, Şecere-i Terakkime (1974)
Türkiye’nin Bugünkü Meseleleri (1975)
Milliyetçiler, Korkmayınız, Birleşiniz (1976)
Kadı Burhaneddin Divanı (1980)
Türkiye’yi Bugüne Getiren Tarihi Seyir (1986)
