Türk devriminin kuramcılarından, hukukçu, devlet adamı Mahmut Esat Bozkurt, Cumhuriyet tarihinde üzerinde durulması gereken önemli isimlerdendir.
1892 yılında İzmir‘de doğan Mahmut Esat Bozkurt, İzmir Umumi Meclis üyesi olan Hacımahmudoğulları‘ndan Hasan Bey‘in oğludur. 1923 yılında Feheda Hanım ile evlenmiş, bu evlilikten Gün ve Ay adında iki kızı ve Yüksel adında bir oğlu olmuştur.
Mahmut Esat, ilköğrenimini İzmir Yusuf Rıza Mektebi‘nde tamamladı, İzmir İdadisi‘ni bitirdikten sonra II. Abdülhamid‘in istibdat yönetimine karşı mücadeleye katılan dayısı Ubeydullah Efendi ile İstanbul’a gelerek 1908‘de Hukuk Mektebi‘ne girdi.
3 Şubat 1909 tarihinde, henüz 17 yaşındayken “İstisat” başlıklı ilk bilimsel makalesini yazdı.
1912‘de İstanbul Hukuk‘tan mezun olduktan sonra, İsviçre‘de Freiburg Üniersitesi Hukuk Fakültesi‘nde yeniden hukuk öğrenimine başladı. Lisans eğitimden sonra “Osmanlı Kapitülasyonları Rejimi Üzerine” adlı doktora tezini yazarak “Summa Cum Laude” (en üstün) onur derecesiyle hukuk doktoru oldu.
1919‘da İsviçre‘nin Lozan kentinde kurulan Türk Talebe Cemiyeti‘ne başkan olarak seçildi. Genç yaşta yazmaya başladığı makalelerinde geniş gözlemler, derin analizler yaptığı ve bunları yalın bir dille okuyucuya aktarabildiği anlaşılmaktadır. Yurtdışında bulunduğu dönemde bile milli davayı desteyerek bu yönde yazılar yazmıştır.
Yunanlılar’ın İzmir’i işgal edişinin hemen ardından İsviçre‘den ayrılarak arkadaşı Şükrü Saraçoğlu ile birlikte yurda döndü. Kuşadası bölgesinde Kuvay-ı Milliye‘i örgütleyerek efelerle birlikte Milli Mücadele‘ye katıldı.
20 Nisan 1920 tarihinde TBMM‘de İzmir Milletvekili seçilen Mahmut Esat, 1943 yılındaki vefatına kadar bu görevi sürdürdü.
12 Temmuz 1922‘de İktisat Vekili olmuş, bu görevi boyunca Ziraat Bankası‘nın ıslahı, Çiftçi Kredileri Kooperatifi‘nin kurulması, esnaf teşkilatının yeniden organize edilmesi, Emlak ve Eytam Bankası‘nın kuruluşu gibi sosyal ve ekonomik meselelerle uğraştı.
1923 İzmir İktisat Kongresi, onun önerisiyle Atatürk’ün onayı ve onursal başkanlığıyla toplanmıştır. 1924‘te Adalet Bakanlığı‘na getirilen Mahmut Esat, 1925 yılında Ankara Hukuk Mektebi‘nin kurulması için büyük çaba gösterdi.
Mahmut Esat Bozkurt, 1926‘da oy birliğiyle kabul edilen Türk Medeni Kanunu gibi, Türk Ceza Kanunu, Kabotaj Kanunu, Türk Borçlar Kanunu, Türk Ticaret Kanunu ve Türk Hukuk Muhakemeleri Usulü Kanunu‘nun da baş mimarıdır.
1927‘de Ege Denizi‘nde Türk gemisi Bozkurt ile Fransız gemisi Lotus‘un çarpışması ve 8 Türk denizcinin ölümünün ardından Türk adliyesinin Fransız kaptanı tutuklaması ve Fransa’yla aramızda çıkan anlaşmazlığı sonuçlandırmak için Atatürk‘ün de onayıyla konuyu Lahey Adalet Divanı‘na taşıdı.
7 Eylül 1927 tarihinde Lahey‘de Türk hükümetini temsilen davada yaptığı başarılı savunma sonucunda Cumhuriyet tarihine “Bozkurt – Lotus Davası” olarak geçecek olan davayı kazandı. Bu başarısından dolayı Atatürk, Soyadı Kanunu ile birlikte kendisine “Bozkurt” soyadını vermiştir.
1930 sonlarında Adliye vekilliğinden istifa etti ve Ankara Hukuk Fakültesi‘nde “Devletler Hukuku“, Siyasal Bilgiler Fakültesi‘nde “Anayasa” profesörü olarak görev yaptı. Atatürk‘ün isteğiyle 1940‘ta “Atatürk İhtilali“ni kaleme aldı.
1935‘te Mason Locaları‘nın kapatılmasına ilişkin büyük yararlılıklar gösteren Mahmut Esat Bozkurt, 21 Aralık 1943 tarihinde İstanbul’da beyin kanaması geçirerek hayatını kaybetti.
Mahmut Esat Bozkurt‘un görüşleri Marksiszm‘e yakınlık gösterdiği gibi Türk milliyetçiliği oldukça keskindir. Yazı ve söylevlerinde her fırsatta halkın ekonomik refaha kavuşmasının gerekliliğine vurgu yapmıştır. Ona göre her ihtilal halkın sömürülmesini ortadan kaldırdığı sürece başarılı olacaktır. Atatürk ilkelerinden “Halkçılık” bu anlamda onun için oldukça önemlidir.
“Kendi hesabıma son sözüm şudur: Bir ihtilal hangi milletin hesabına yapılırsa, mutlaka o milletin öz evladının eliyle yapılmalı ve onun elinde kalmalıdır. Mesela: Türk ihtilali, öz Türklerin elinde kalmalıdır. Hem de kayıtsız ve şartsız. Yabancıların yardımı ile başarılan ihtilaller yabancılara borçlu kalırlar. Bu borç ödenmez.”
Eserleri
Lotus Davasında Türkiye-Fransa Müdafaaları (1927)
Türk İhtilalinde Vatan Müdafaası (1934)
Türk Köylü ve İşçilerinin Hakları (1939)
Devletlerarası Hak (1940)
Atatürk İhtilali (1940)
Aksak Timur’un Devlet Politikası (1943)
Masonlar Dinleyiniz!
